Zmiennicy
Twórcy:
Reżyser: Stanisław Bareja
Reżyser II: Teresa Violetta Buhl (odcinki: 1-3), Zdzisław Szymborski
Współpraca reżyserska: Hanna Rabijewska-Trąbczyńska, Bogdan Hanus
Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski
Dialogi: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski
Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski (odcinki: 1-9, 11, 13-15), Jan Muszyński (odcinki: 10, 12)
Operator kamery: Jan Muszyński (odcinki: 1-9, 11, 13-15), Wojciech Jastrzębowski (odcinki: 10, 12)
Współpraca operatorska: Norbert Maleszewski
Oświetlenie: Stefan Nawrocki
Scenografia: Edward Jędrzejkowski (odcinki: 1-4, 6), Barbara Komosińska (odcinki: 5, 7-15)
Scenograf II: Jan Żelawski
Asystent scenografa: Ewa Banasiak (odcinki: 8-15)
Dekoracja wnętrz: Ewa Kowalska, Anna Rzadkowska
Kostiumy: Teresa Jobda
Współpraca kostiumograficzna: Ewelina Zarychta
Muzyka: Przemysław Gintrowski
Wykonanie muzyki: Przemysław Gintrowski
Konsultacja muzyczna: Ewa Salecka
Dźwięk: Wiesław Znyk
Współpraca dźwiękowa: Tomasz Rzepecki, Zbigniew Sadowski
Montaż: Bogumiła Grzelak
Współpraca montażowa: Joanna Gwiaździńska-Wołąs, Beata Baran (odcinki: 10-15)
Charakteryzacja: Krystyna Żurek, Dariusz Kisson
Efekty specjalne: Marcin Sznajder
Efekty pirotechniczne: Andrzej Zimnoch
Kierownictwo produkcji: Tadeusz Baljon
Organizacja produkcji: Jacek Szota, Jerzy Paraszczak (odcinki: 6-15)
Współpraca produkcyjna: Jerzy Paraszczak (odcinki: 1-5), Jan Kucharski, Joanna Lipska, Mirosław Warchoł, J Pilińska, Magdalena Rokicka, Elżbieta Stompor
Kierownictwo budowy dekoracji: Tomasz Kasprzyk
Sekretariat planu: Dorota Marianna Paczka
Produkcja: Centralna Wytwórnia Programów i Filmów Telewizyjnych Poltel (Warszawa)
Obsada:
Katarzyna Piórecka: Ewa Błaszczyk
Jacek Żytkiewicz: Mieczysław Hryniewicz
Stanisław Lesiak: Bronisław Pawlik
Krashan Bhamaradżanga: Piotr Pręgowski
Matka Kasi: Maria Piórecka: Irena Kwiatkowska
Zenon Kuśmider: Kazimierz Kaczor
Antoni Kłusek: Wojciech Pokora
Hans Gonschorek: Jerzy Przybylski
Tomasz Michalik: Krzysztof Kowalewski
Ceglarek: Marian Opania
Wiesio Ceglarek: Artur Barciś
Lusia Walicka: Stanisława Celińska
Jan Oborniak: Mariusz Benoit
Jagoda Oborniakowa: Marzena Trybała
Łukasik: Krzysztof Zaleski
Krokodylowy: Stanisław Bareja
Ojciec Kasi, Władysław Piórecki: Ignacy Machowski
Marian Koniuszko: Marcel Szytenchelm
Tadeusz Koniuszko: Mariusz Dmochowski
Zdzisław Mroczkowski: Janusz Rewiński
Helena Koniuszkowa: Krystyna Kołodziejczyk
Waldemar Barewicz: Zdzisław Wardejn
Wojciech Rawicz: Jan Englert
Człowiek pana Andrzeja: Włodzimierz Stępiński
Mastalerz: Mieczysław Czechowicz
Romek, brat Kasi: Daniel Kozakiewicz
Samelko: Gustaw Lutkiewicz
Milicjant Borkowski: Adam Ferency
Dyrektor WPT: Jerzy Markuszewski
Ksywa: Jan Kobuszewski
Wojtek, kierowca Kłuska: Cezary Harasimowicz
Brat Henia: Zbigniew Zamachowski
Maria "Mariola" Grzybianka: Anna Gornostaj
Pan Andrzej, sutener: Tomasz Dedek
Kelner z Kutna: Zdzisław Rychter
Michalikowa: Krystyna Tkacz
Flora, kochanka Michalika: Katarzyna Skawina
Henio, robotnik we włazie kanalizacyjnym: Bogusław Augustyn
Marysia, dyspozytorka w WPT: Anna Sobik
Ołtarzewska: Alicja Migulanka
Operator TVP w Tajlandii: Wojciech Jastrzębowski
Dźwiękowiec TVP w Tajlandii: Wiesław Znyk
Lesiakowa: Hanna Lachmann
Stefan Parzydlak: Marek Siudym
Docent, mieszkaniec bloku przy ul. Alternatywy 4: Stefan Friedmann
Kalina, celnik na Okęciu: Leopold Matuszczak
Poniatowski z administracji: Paweł Unrug
Biernacka: Antonina Girycz
Lewandowska: Maria Klejdysz
Sędzia: Włodzimierz Bednarski
Adwokat Brok: Andrzej Piszczatowski
Dyrektor FSO: Paweł Nowisz
Garwanko: Jerzy Kozakiewicz
Tadzio Karski: Jacek Domański
Karter: Jan Łopuszniak
Kobieta przewożąca pomnik myszy: Teresa Violetta Buhl
Kolega Krashana: Cezary Domagała
Mroczek, redaktor w tv: Aleksander Trąbczyński
Bożena Mroczkowska: Barbara Dziekan
Woźniak, gospodarz Krashana: Andrzej Grąziewicz
Uczestnik licytacji WPT: Cezary Julski
Sędzia Zembrzuska: Wiesława Mazurkiewicz
Maria Oborniakowa, gospodyni w Skórcu: Wanda Łuczycka
Rekwizytor: Paweł Galia
Człowiek pana Andrzeja: Paweł Szczesny
Lekarz: Grzegorz Wons
Skoczylas, pracownik spółdzielni Bory Tucholskie: Dariusz Odija
Zapłakana kobieta w taksówce: Ewa Serwa
Przedstawiciel klubu sportowego u Kłuska: Jerzy Januszewicz
Mężczyzna, którego suszy w kolejce po wodę: Andrzej Gawroński
Sekretarka Biernackiej: Anna Chitro
Grzelczakowa, sprzątaczka w areszcie: Helena Kowalczykowa
Kolejarz: Teodor Gendera
Dozorca bloku przy ul. Alternatywy: Klemens Mielczarek
Poros, pracownik Instytutu Literackiego "Opoka": Czesław Mroczek
Dyrektor PGR: Stanisław Gawlik
Menel w restauracji: Aleksander Kalinowski
Prostytutka Zocha: Ewa Sudakiewicz
Milicjant z drogówki: Jerzy Moes
Redaktor w telewizji, szef Mroczka: Marek Dąbrowski
Stachu, kumpel Mastalerza: Jerzy Żydkiewicz
Prokurator: Bernard Michalski
Strażnik przy wjeździe do młyna w Jeziornej: Stanisław Sparażyński
Portier w motelu: Karol Stępkowski
Dozorca w bloku Mroczkowskiego: Tadeusz Cygler
Kierowca udający Niemca: Włodzimierz Nowak
Przedstawiciel klubu sportowego u Kłuska: Jan Pęczek
Szatniarz w restauracji dworcowej w Kutnie: Jan Orsza-Łukaszewicz
Młoda dziewczyna w przebraniu mężczyzny zatrudnia się jako kierowca w Miejskim Przedsiębiorstwie Taksówkowym. Tylko w ten sposób otrzymuje taksówkę i ze swoim zmiennikiem jeździ po Warszawie. Obserwacja życia zza szyb "taryfy" wygląda czasem śmiesznie, czasem groteskowo, a niekiedy tragikomicznie.
"Zmiennicy" to trzeci, po "Kapitanie Sowie na tropie" i "Alternatywy 4", serial Stanisława Barei, a jednocześnie jego ostatnie dzieło. Tak jak w poprzednich filmach reżysera, tak i w "Zmiennikach" spotykamy się z wyśmiewaniem PRL-owskiej rzeczywistości i absurdów życia codziennego, tym razem, Polski połowy lat 80 ubiegłego wieku.
Główną osią wszystkich przedstawionych w serialu wydarzeń są przygody tytułowych zmienników, czyli dwójki warszawskich taksówkarzy. Jednym z nich jest Katarzyna Piórecka, którą poznajemy jeszcze w roli kierowcy żuka w Spółdzielczej Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego im. Borów Tucholskich. Jest tam typową "dziewczyną do bicia", dlatego wykorzystując okazję w spektakularny sposób odchodzi z pracy. Stara się o zatrudnienie w Warszawskim Przedsiębiorstwie Taksówkowym, jednak trafia na niechętnego wobec kobiet personalnego, Łukasika, który odsyła ją z kwitkiem. Kasia postanawia więc zatrudnić się w przedsiębiorstwie jako mężczyzna, a dokładniej jako syn prezesa "Borów Tucholskich", Marian Koniuszko. W sprytny sposób zdobywa jego dokumenty i w końcu otrzymuje pracę jako taksówkarz. Jej zmiennikiem jest Jacek Żytkiewicz, który wcześniej jeździł ze Stanisławem Lesiakiem, jednak gdy ten zostaje ranny w nietypowym wypadku, Jackowi zostaje przydzielony nowy wspólnik. Tak oto zaczynają się wspólne przygody dwójki zmienników.
Już w pierwszym odcinku pojawia się także drugi wątek serialu, dotyczący przemytu heroiny z Syjamu do Niemiec, oczywiście przez Polskę. Przemytniczą szajką kieruje z Tajlandii człowiek znany w środowisku jako Krokodylowy, którego zagrał sam Stanisław Bareja. Powierza on Krashanowi, studiującemu w Polsce obywatelowi Syjamu, transport do naszego kraju ukrytych w kiełbasie narkotyków. Niestety, na Okęciu trwa akurat wzmożona kontrola antynarkotykowa i Krashan jest zmuszony do pozostawienia trefnego bagażu w sali odpraw. O pomoc w odzyskaniu torby z "kiełbasą" prosi napotkanego strażaka - cwanego Zenona Kuśmidra. Ten bez problemów odzyskuje torbę, jednak szybko orientuje się, jaka jest jej prawdziwa zawartość i żąda od Krashana sowitej zapłaty w dewizach. Przeprowadzaną w hotelu transakcję wymiany dóbr niespodziewanie przerywają milicjanci, poszukujący ukrywającej się prostytutki. W trakcie ucieczki przed funkcjonariuszami Krashan i Kuśmider trafiają do taksówki prowadzonej przez Jacka Żytkiewicza. Po drodze terroryzują taksówkarza i kradną mu pojazd. Nie udaje im się jednak zbiec daleko, ponieważ zostają zatrzymani do kontroli drogowej przez patrol milicji. W jej trakcie Krashan chowa 50 tys. dolarów w rozdartym poszyciu fotela kierowcy i od tej pory żółta taksówka o numerze bocznym "1313" staje się obiektem pożądania zarówno ekipy przemytniczej, jak i ludzi Kuśmidra. W ten oto sposób na dobre splatają się obydwa wątki filmu. W serialu pojawia się także wątek miłosny - Jacek zakochuje się w Kasi (poznanej bez przebrania), zresztą ze wzajemnością, i aż do przedostatniego odcinka nie orientuje się, że jego zmiennik oraz jego dziewczyna to ta sama osoba.
Bareja zaczął pisać scenariusz serialu, początkowo noszącego roboczy tytuł "Zawód taksówkarz", wraz z Jackiem Snopkiewiczem. Jednak ten niedługo potem wyjechał do USA i zastąpił go Jacek Janczarski. Przez długi czas reżyser nie mógł zdecydować, kogo obsadzić w roli Katarzyny Pióreckiej. Ostatecznie w filmie zagrała Ewa Błaszczyk. Serial był kręcony w latach 1985-86 i wtedy też dzieje się jego akcja. Świadczą o tym zarówno wypowiedzi reżysera - "Akcja każdego z moich filmów i seriali dzieje się w roku, w którym obraz był kręcony", jak i ukazane w obrazie kalendarze oraz nekrolog jednej z postaci.
Prace nad "Zmiennikami" zakończono jesienią 1986 roku i od tego czasu serial czekał na emisję. Niestety, reżyser nie dożył jego premiery, która odbyła się 18 października 1987 roku (Stanisław Bareja zmarł nagle 14 czerwca 1987 roku). Choć początkowo obraz miał problemy z cenzurą, to jednak ostatecznie, po kilku miesiącach od śmierci Barei, Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk odstąpił od jakiejkolwiek ingerencji w ostatnie dzieło reżysera i wyraził zgodę na jego wyświetlenie w telewizji. Mimo to, okazało się, że w trakcie pierwszej emisji z piątego odcinka został usunięty epizod z lecącym do Krakowa samolotem, który "gubi" koło i po pozbyciu się paliwa nad lasem, awaryjnie ląduje na Okęciu. Argumentowano to szacunkiem wobec rodzin ofiar katastrofy lotniczej, która wydarzyła się w maju 1987 roku w Lesie Kabackim w okolicach Warszawy. Reżyserowi insynuowano złe intencje ("przekraczanie granic"), nie biorąc pod uwagę tego, że rzeczona katastrofa wydarzyła się dawno po zakończeniu prac nad filmem. Pierwsza emisja "Zmienników" zakończyła się 12 lutego 1988 roku i obejrzało ją 18 630 000 widzów.
Odcinki:
1. Ceny umowne
2. Ostatni kurs
3. Dziewczyna do bicia
4. Typowa logika damsko-męska
5. Safari
6. Prasa szczególnej troski
7. Warszawski łącznik
8. Fartowny dzień
9. Podróż sentymentalna
10. Krzyk ciszy
11. Antycypacja
12. Obywatel Monte Christo
13. Spotkania z Temidą
14. Pocałuj mnie Kasiu
15. Nasz najdroższy
